Πριν 100 χρόνια ακριβώς, η φωτογράφος Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη, γνωστή ως ‘Nelly’s’ από την αγγλική υπογραφή της, επισκέφτηκε τη Σαντορίνη και κατέγραψε με τον φακό της την καθημερινή ζωή και τα τοπία του νησιού. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες της εντοπίζουν τη μοναδικότητα του αιγαιοπελαγίτικου τοπίου, παίζοντας με τα χρώματα, το φως και τη γεωμετρία των όγκων.
Η Nelly’s θεωρείται από τους πρώτους φωτογράφους στην Ελλάδα που ασχολήθηκε διεξοδικά με το τοπίο και αποτελεί για πολλούς μελετητές το σημείο εκκίνησης της σύγχρονης ελληνικής φωτογραφίας τοπίου. Η ενότητα για τη Σαντορίνη προεικονίζει τα γραφικά τοπιόσημα των νησιών, με τα λευκά ξωκλήσια και τους ανεμόμυλους που αργότερα θα γίνονταν παγκοσμίως αναγνωρίσιμα σύμβολα του αιγαιοπελαγίτικου τοπίου.
Το παιχνίδι των όγκων, η ανάδειξη των μορφών κάτω από το έντονο φως του Αιγαίου, ο συνδυασμός πλαστικής μορφής και απλής γεωμετρίας, η κίνηση και το παιχνίδισμα του φωτός πάνω στις λευκές επιφάνειες και τις τραχιές πέτρες και την άσπα, καθώς και η ανθρώπινη κλίμακα, αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά του έργου της.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η επίσκεψη της Nelly’s στη Σαντορίνη συμπίπτει χρονικά με την ανακάλυψη της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής από τους πρωτεργάτες του μοντερνισμού. Η γοητεία του νησιωτικού τοπίου που επηρέασε τον Le Corbusier και άλλους σημαντικούς αρχιτέκτονες της εποχής, αποτυπώθηκε με μοναδικό τρόπο στον φακό της Nelly’s, δημιουργώντας μια πολύτιμη μαρτυρία για την εξέλιξη της αισθητικής αντίληψης στον 20ό αιώνα. Σε αντίθεση με τους σύγχρονούς της Eυρωπαίους φωτογράφους όπως ο Herbert List ή ο Henri Cartier-Bresson, που αναζητούσαν το “εξωτικό” στοιχείο στα ελληνικά τοπία, η Nelly’s προσέγγιζε τον τόπο με βαθιά κατανόηση της πολιτιστικής του ταυτότητας.
Από τις φωτογραφικές περιηγήσεις της στη Σαντορίνη, όπου πέρασε πέντε καλοκαίρια οικογενειακών διακοπών (1925 -1930), η Nelly’s συγκέντρωσε ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό βασισμένο σε βιωματικές αναφορές και την αναγνώριση του τοπίου. Βάδισε κατά μήκος της καλντέρας αναδεικνύοντας το δέος του ηφαιστειακού τοπίου. Στάθηκε μπροστά στο Σκάρο αποτυπώνοντας τα κάθετα ρήγματα των βράχων με την υφή και τα χρώματα των γεωλογικών στρωμάτων. Περπάτησε στη μαύρη άμμο του Καμαριού και διαπίστωσε τη ρευστή συνέχεια της στεριάς και της θάλασσας. Ακολούθησε το μονοπάτι προς τον Προφήτη Ηλία και αποτύπωσε την έκταση και την απεραντοσύνη του τοπίου, ενώ περιπλανήθηκε στα καλντερίμια του Πύργου και των Φηρών, όπου κατέγραψε τη ζωή της ανθρώπινης παρουσίας και απουσίας.
Ενώ το έργο της Nelly’s απέκτησε δημοσιότητα μέσω άλλων θεματικών ενοτήτων, οι φωτογραφίες της Σαντορίνης έγιναν ευρύτερα γνωστές για πρώτη φορά το 1987, όταν ο Δημήτρης Τσίτουρας επιμελήθηκε το λεύκωμα “Nelly’s Σαντορίνη 1925-1930” το οποίο επανεκδόθηκε εμπλουτισμένο το 2015.
Το 1984, η φωτογράφος δώρισε το σύνολο του έργου της, που περιλαμβάνει πάνω από 50.000 αρνητικά και 20.000 πρωτότυπες εκτυπώσεις, στα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, συμβάλλοντας σημαντικά στη διάσωση και διάδοση της ελληνικής φωτογραφικής κληρονομιάς.
Το καλοκαίρι 2025, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της Σαντορίνης θα έχουν την ευκαιρία να δουν τις εικόνες αυτές σε μια αναδρομική έκθεση στο ‘Κέντρο Φωτογραφίας ΚΑΣΤΕΛΑΝΑ’ στον Πύργο, σε συνεργασία με τα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.
Η έκθεση θα λειτουργεί καθημερινά από 10:00 έως 21:00 από τις 10 Αυγούστου έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2025. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη για τους επισκέπτες.
Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο εκδηλώσεις και συζητήσεις για το έργο της Nelly’s και τον ρόλο της φωτογραφίας στη μελέτη της πολιτισμικής κληρονομιάς, καθώς και εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες.
Η έκθεση αυτή αποτελεί φόρο τιμής για τα 100 χρόνια από την πρώτη επίσκεψη της Nelly’s στη Σαντορίνη που μέσα από το φακό της ανέδειξε την αυθεντικότητα του Σαντορινιού τοπίου, συλλαμβάνοντας τη διαχρονικότητα της αρχιτεκτονικής πριν ακόμα εμπνεύσει γενιές καλλιτεχνών και ταξιδιωτών από όλο τον κόσμο.
Η έκθεση και οι εκδηλώσεις που θα τη συνοδεύουν έχουν ενταχθεί στην πρωτοβουλία του Δήμου Θήρας “Σαντορίνη 2025: Έτος Ανάδειξης και Υποστήριξης της Αυθεντικότητας”
