Ήταν καλοκαίρι του 1968 όταν τρεις τεταρτοετείς φοιτητές της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΑΠΘ, η Σάσα Λαδά, ο Ανέστης Παπαδάκης και ο Μιχάλης Χατζόπουλος, έφταναν στη Σαντορίνη για να κάνουν την καλοκαιρινή άσκηση του μαθήματος Μορφολογίας Ρυθμολογίας που δίδασκε ο καθηγητής Νίκος Μουτσόπουλος. Μαζί τους ήταν και η Ειρήνη Παπαδάκη, φοιτήτρια Αρχαιολογίας και η Καίτη Πανταζή φοιτήτρια αρχιτεκτονικής.
Στο πλαίσιο της καλοκαιρινής άσκησης και κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο νησί, η Σάσα Λαδά αποτύπωσε τον χώρο σε φωτογραφίες και σχέδια. Πολλά χρόνια αργότερα και έχοντας πια βγει στη σύνταξη, ανασκαλεύοντας το παρελθόν, άνοιξε ξανά το αρχείο της Σαντορίνης που είχε μείνει στη σκιά από τότε. Οι αποτυπώσεις του 1968 και η διπλωματική της εργασία το 1969 στα Φηρά βγήκαν ξανά στο φως και τότε άρχισε να ψάχνει τρόπους, για να τους δώσει μια δεύτερη ευκαιρία ή καλύτερα μια επιστροφή στον τόπο καταγωγής τους. Ως ένα αντίδωρο για τις εμπειρίες και τα βιώματα που έδωσε τότε στην ίδια η Σαντορίνη της δεκαετίας του ’60.
Η Σαντορίνη που επούλωνε με δυσκολία τις πληγές του καταστροφικού σεισμού του 1956 και που ετοιμαζόταν να ανοίξει πλησίστια τα πανιά της για τις σειρήνες του τουρισμού. Η Σαντορίνη που καθήλωνε με το εκρηκτικό της τοπίο, την ιλιγγιώδη καταβύθιση της καλντέρας, αλλά και τη μοναδική της αρχιτεκτονική, τους ισχυρούς ανέμους, τα μαυροκόκκινα ηφαιστειογενή πετρώματα και τους βυθισμένους υπόσκαφους οικισμούς της.
Η Σάσα Λαδά συναντήθηκε τότε με την “ανώνυμη αρχιτεκτονική” του νησιού, μια άδικη ονομασία κατά την ίδια για μια κοινωνική διαδικασία που όλοι οι άνθρωποι κατασκευάζουν κυριολεκτικά και καθημερινά την κατοίκηση τους σε ένα άνυδρο, ανεμοδαρμένο και μοναδικό τοπίο. Για τον λόγο αυτό, εκείνη προτιμά την έννοια της “λαϊκής αρχιτεκτονικής”, πιστεύοντας ότι αποδίδει καλύτερα το φαινόμενο αυτής της αρχιτεκτονικής απέναντι στη λόγια ή επώνυμη αρχιτεκτονική.
Πενήντα πέντε χρόνια μετά από εκείνο το καλοκαίρι του ’68, μέρος του ανέκδοτου έως σήμερα αρχειακού υλικού αρχιτεκτονικών αποτυπώσεων και φωτογραφικής τεκμηρίωσης οικισμών και τοπίων της Σαντορίνης από το προσωπικό αρχείο της Ομότιμης Καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Σάσας Λαδά, εκτέθηκε από τις 15 Ιουλίου μέχρι τις 30 Οκτωβρίου 2023, στο Κέντρο Φωτογραφίας Kastelana, σε ένα εμβληματικό τριώροφο αρχοντικό κτίριο, στην είσοδο του Καστελιού του Πύργου, ένα μέρος που η παρέα των φοιτητών είχε περπατήσει, φωτογραφίσει, και αποτυπώσει αδηφάγα, στη διάρκεια της παραμονής τους στο Πύργο.
Αφιερωμένη στους άλλους τέσσερις της παρέας που μοιράστηκε τη Σαντορίνη της αθωότητας, τον Ανέστη, την Ειρήνη, την Καίτη και τον Μιχάλη, η έκθεση είχε τίτλο “Σπίτι όσο χωρείς και κάμπο όσο θωρείς”.
“Σήμερα, πολλά χρόνια μετά το τέλος της αθωότητας, ελπίζω η επαναφορά του ρητού “Σπίτι όσο χωρείς και κάμπο όσο θωρείς” στον τίτλο αυτής της έκθεσης, να θεωρηθεί ένα μικρό σινιάλο για όσα ξεχάσαμε, που πρέπει ίσως επειγόντως να ξαναθυμηθούμε, όπως είναι η κρίσιμη σχέση μας με το περιβάλλον σφιχτοδεμένη με την ιστορία του κάθε τόπου”, σχολίασε η ίδια η Σάσα Λαδά, που μαζί με τους Στέργιο Καράβατο, Τόνια Νούσια και Αλεξία Πρασσά επιμεληθηκαν την έκθεση.
Δείτε στο βίντεο που ακολουθεί συνέντευξη της Σάσας Λαδά με θέμα την πολύ ενδιαφέρουσα αυτή έκθεση, και το πώς αυτή προέκυψε, αλλά και για άλλα πολλά ενδιαφέροντα από τη Σαντορίνη του τότε και του τώρα.
